Bursztyn bałtycki (mineralogiczna nazwa to sukcynit) powstał około 20 - 60 mln lat temu na obszarze Fenno-Sarmacji (obecna Skandynawia) z żywicy drzew iglastych. Pierwotnie bursztyn powstał w miejscu wegetacji i obumierania drzew wydzielających bursztynodajną żywicę. Do dziś nie do końca wiadomo, co spowodowało intensywne żywicowanie drzew. Istnieje kilka teorii próbujących wyjaśnić to zjawisko. Najbardziej prawdopodobną przyczyną powstania bursztynu było zwiększone żywicowanie spowodowane nasiloną aktywnością wulkaniczną i związanym z nią silnym zapyleniem. Inna teoria zakłada, że przyczyną była plaga szkodników, która spowodowała nasilenie produkcji żywicy, oraz warunki klimatyczne panujące dawniej na tym obszarze. Mokry klimat, którego następstwem było podniesienie poziomu wód, doprowadził do obumarcia drzew na podmokłym terenie. Także ocieplenie klimatu, choroby drzew oraz ich naturalny proces rozwoju mogły być przyczną obfitego żywicowania.
Złoża wtórne mają charakter rozsypisk, w których gromadzenie się bursztynu możliwe było dzięki jego małej gęstości i dobrej pływalności. Transportowany z obszarów Fenno- Sarmacji przez hipotetyczną rzekę Eridan osadzał się w jej delcie obejmującej tereny dzisiejszej Zatoki Gdańskiej. Stamtąd lądolód zabrał część bursztynonośnych złóż i rozmieścił je na terenie obecnej Polski, Rosji, Litwy, Łotwy, Ukrainy, Białorusi i Niemiec. Złoża wtórne występują najczęściej na terenach przybrzeżno morskich, deltowatych, lagunowatych i na terenach polodowcowych.
Największe osady złóż trzeciorzędowych występują w Rosji na terenie Półwyspu Sambijskiego (okolice Kaliningradu), gdzie w miejscowości Jantarnyj znajduje się największa na świecie kopalnia bursztynu. Złoża te rozciągają się pod dnem Zatoki Gdańskiej aż do nasady Półwyspu Helskiego.
Poza obszarem Bałtyku osady sukcynitu występują w Polsce w Górce Lubratowskiej (okolice Lublina), na Ukrainie w delcie Klesowej (okręg Równe) na Polesiu Wołyńskim oraz w Niemczech w rejonie Bitterfeldu.
Ulegając procesom twardnienia i wietrzenia, bursztyn przybrał formę nieregularnych bryłek o różnej wielkości, niekiedy o niezwykłych formach w kształcie kropli, sopli i bryłek z naturalnym otworem. Może być przezroczysty, przeświecający do nieprzezroczystego. Stopień przezroczystości zależy od zawartości drobnych pęcherzyków powietrza. Występuje w różnych kolorach, bywa mlecznobiały (kościany), w różnych odcieniach żółci, brunatny, czerwony, zielony.
Niektóre bryłki bursztynu zawierają pochodzące z okresu kredy i trzeciorzędu szczątki roślin i zwierząt, tzw. inkluzje, które stanowią cenny materiał badawczy dla biologów i paleontologów.
Dawniej i dziś bursztyn fascynuje swoimi niezwykłymi właściwościami: paląc się wydziela żywiczny zapach i aromatyczny dym, zanurzony w słodkiej wodzie tonie, w słonej pływa na powierzchni, potarty ładuje się ujemnie i przyciąga skrawki papieru.
Bursztyn zasadniczo dzieli się na wodny - występujący w morzu, rzekach, jeziorach i bagnach oraz gruntowy, zwany również ziemnym - wydobywany spod powierzchni ziemi, z piasku, gliny i innych osadów.
Na świecie istnieje około 100 odmian różnych żywic kopalnych. Do najbardziej znanych należą bursztyn dominikański, pochodzący z Dominikany i Haiti, występujący na półkuli południowej kopal (nie jest bursztynem, ale często jego falsyfikatem), bursztyn sycylijski - symetyt, rumenit - żywica kopalna z Rumunii i birmit wydobywany w Górnej Birmie. Bursztyn bałtycki jest, ze względu na wysoką 3 do 8 % zawartość kwasu bursztynowego, najbardziej szlachetną ich odmianą.
Największa bryła bursztynu bałtyckiego o wadze 9,75 kg znaleziona została w 1860 r. w okolicach Kamienia Pomorskiego. Okaz ten znajduje się obecnie w Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie.
Od wielu lat bursztyn fascynuje zbieraczy i kolekcjonerów na całym świecie. Najciekawsze polskie kolekcje można podziwiać w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, Muzeum Zamkowym w Malborku, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, Muzeum Bursztynowa Komnata w Stegnie i Muzeum Inkluzji w Bursztynie w Gdyni.
Największe piękno tego surowca polega na tym, że jest on kamieniem żywym podlegającym nadal procesom parowania i utleniania, które zmieniają jego wygląd i właściwości.
